τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσα

Οι κύλινδροι μέσα στους οποίους βρέθηκαν τα Χειρόγραφα ανακαλύφθηκαν το 1947 από ένα βεδουίνο νεαρό βοσκό στις σπηλιές της ερήμου της Ιουδαίας, κατά μήκος της δυτικής ακτής της Νεκράς Θάλασσας, την εποχή που η ζώνη βρισκόταν υπό βρετανική κατοχή. Περιλαμβάνουν περίπου 800 έγγραφα, πάπυρους και περγαμηνές, κάποια σχεδόν άθικτα και κάποια κατεστραμμένα, αλλά τα περισσότερα δυστυχώς αποσπασματικά. Οι περισσότεροι από τους κυλίνδρους βρέθηκαν σε σπηλιές κοντά στο Κουμράν, όπου και έζησε μια κοινωνία ανθρώπων την οποία πολλοί μελετητές προσδιορίζουν ως Εσσαίους, μια εβραϊκή αίρεση που υπήρξε και σε άλλα μέρη του Ισραήλ, κατά μια χρονική περίοδο η οποία περιλαμβάνει και εκείνη της δράσης του Ιησού.

Στην πραγματικότητα πρόκειται στο σύνολό τους για περίπου 100.000 τεμάχια, αλλά τα πιο γνωστά από αυτά -τα μόνα άλλωστε που έχουν λάβει επίσημα το όνομα "χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας"- είναι όπως είπαμε 800. Οχτακόσια χειρόγραφα γραμμένα στα εβραϊκά, ελληνικά και αραμαϊκά, που βρέθηκαν μέσα σε 11 σπηλιές του Κουμράν, μιας περιοχής σε μια απόσταση κάποιων χιλιομέτρων από την Ιεριχώ. Πιστεύεται ότι τα χειρόγραφα ανήκαν στη βιβλιοθήκη της εβραϊκής κοινότητας των Εσσαίων, που έζησαν μεταξύ του 150 π.Χ και 70 μ.Χ. Ανάμεσα στα χειρόγραφα βρίσκονται τα αρχαιότερα γνωστά αντίγραφα της Βίβλου, αποσπάσματα απόκρυφων γραφών, όπως επίσης και πολλά έγγραφα σχετικά με τα χαρακτηριστικά της αίρεσης. Τα κείμενα αυτά, εξαιρετικά πολύτιμα, προσφέρουν μια απ' ευθείας πληροφόρηση για τη ζωή και τη δραστηριότητα της αίρεσης, και συχνά μας διαφωτίζουν για τα πιστεύω και τις πρακτικές των πρώτων χριστιανών.

Πολλά από τα χειρόγραφα, τα καλύτερα διατηρημένα, εκτίθονται σήμερα στο Ναό του Βιβλίου του Μουσείου του Ισραήλ, στην Ιερουσαλήμ. Χιλιάδες άλλα αποσπασματικά χειρόγραφα, κυρίως εκείνα της σπηλιάς 4, ανήκουν στο μουσείο Rockefeller (άλλοτε αρχαιολογικό μουσείο της Παλαιστίνης), επίσης στην Ιερουσαλήμ. Ο περίφημος μπρούτζινος κύλινδρος βρίσκεται στο εθνικό μουσείο του Αμμάν, πρωτεύουσας της Ιορδανίας.

Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι οι κύλινδροι αποτελούν τα υπολείμματα της βιβλιοθήκης των Εσσαίων, κύλινδροι οι οποίοι τοποθετήθηκαν στις σπηλιές των βράχων που βρίσκονταν πίσω από το κεντρικό κτίριο της κοινότητας. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Η πρώτες διεθνής ομάδα μελετητών που ήρθε με τη συγκατάθεση της ιορδανικής κυβέρνησης, πέρασε χρόνια έρευνας προσπαθώντας να ανασυγκροτήσει τα κείμενα, βασιζόμενη στην ανάλυση των χειρογράφων, αλλά και να προσδιορίσει το λογοτεχνικό τους ύφος. Τα χρόνια περνούσαν, και η αρχική ομάδα βρέθηκε σε ηλικία συνταξιοδότησης και έτσι πέρασε τη σκυτάλη των ερευνών και των μελετών, αλλά και των επιρροών της, στα μέλη της νέας ομάδας μελετητών των περγαμηνών, οι οποίοι προχώρησαν σε εκθέσεις φωτογραφιών και βαρυσήμαντων δημοσιεύσεων των μελετών τους.

Το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα Χειρόγραφα έγκειται στο ότι ίσως αποτελούν μια ασύγκριτη πηγή για την εξερεύνηση των "μεσσιανικών εποχών" όπως επίσης και των καταβολών του Χριστιανισμού.

Τα χειρόγραφα του Κουμράν περιγράφουν μια κοινότητα, τους Εσσαίους, που σύναψε μια Νέα Ένωση με τον Θεό. Οι αντιπρόσωποί της ανέλαβαν να μελετούν τα ιερά βιβλία και να τα διδάσκουν στην κοινότητα. Μόνο η κοινότητα αυτή αποτελεί τον "εκλεκτό" λαό τού Θεού και μόνο εκείνη θα απολαύσει τις θεϊκές υποσχέσεις. Η ερμηνεία των Γραφών επέτρεψε στην κοινότητα να καταλάβει πως το τέλος του κόσμου πλησιάζει. Οι ασκητές της περιοχής του Κουμράν εγκαταστάθηκαν στις όχθες της Νεκράς Θάλασσας ώστε να πραγματοποιήσουν την προφητεία του Ισαϊα, να προετοιμάσουν δηλαδή στην έρημο το δρόμο του Θεού. Οι Εσσαίοι πίστευαν πως ο σκοπός της ύπαρξής τους ήταν να υπηρετήσουν το Θεό, το μεσσία που θα προερχόταν από τη φυλή του Δαυίδ, μεσσίας που θα συνοδευόταν από έναν ιερέα, τον οποίον αποκαλούσαν επίσης μεσσία. Πίστευαν στην Ημέρα της Κρίσης, στην επάνοδο των δίκαιων στη ζωή, μια νέα ζωή που θα προσφερόταν στους εκλεκτούς. Πίστευαν ότι ο Θεός είχε δημιουργήσει το Σύμπαν, του οποίου ήταν ο αδιαμφισβήτητος άρχοντας, παρά τη διάχυτη παρουσία τού κακού. Πριν ακόμα τη αρχή των Χρόνων, οτιδήποτε συμβεί είχε ήδη γραφεί, και η ανθρωπότητα χωριζόταν σε δυο μέρη, τους γιους του Φωτός και τους γιους του Σκότους. Τα δυο αυτά μέρη θα βρίσκονταν σε διαρκή και ανελέητο πόλεμο, υποβοηθούμενοι, ο καθένας τους, από στρατιές αγγέλων. Στο τέλος, ο Θεός θα έδινε τη νίκη στους γιους του Φωτός, οδηγώντας σε αφανισμό τους γιους του Σκότους.

Σχετικά με τη μελέτη των Χειρογράφων, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, John Allegro, ήταν ο μόνος "λαϊκός" που είχε πρόσβαση σ' αυτά, την εποχή που αποτελούσε μέλος της διεθνούς ομάδας μελετητών, η οποία απαρτίζονταν σχεδόν εξ' ολοκλήρου από Δομινικανούς και από Ιησουίτες της Βιβλικής Σχολής της Ιερουσαλήμ. Μια μέρα, μιλώντας μπροστά σε κοινό δήλωσε ότι "οι επιστήμονες που μελέτησαν τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας δεν είπαν ποτέ τίποτε από αυτά που πραγματικά υπήρχαν στο κείμενο. Διότι ήταν σχεδόν όλοι τους ιερείς, κυρίως Ιησουίτες, και φοβούνται αυτό που ανακάλυψαν. Ήταν πολύ πιο τρανταχτό απ' ότι υποπτευόντουσαν. Είναι μια βόμβα που θα έκανε τη χριστιανική θρησκεία να σειστεί συθέμελα".

Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις των Αποστόλων "δανείζονται" πολλά από τα στοιχεία και τις αναφορές τους από τα κείμενα των Εσσαίων. Η ανακάλυψη των Χειρογράφων και η πιστοποίηση ότι οι Εσσαίοι έζησαν και έδρασαν σε μια εποχή που περιλαμβάνει εκείνη που έζησε και έδρασε ο Χριστός γέννησε μια μεγάλη διαμάχη γύρω από την καταγωγή του Χριστιανισμού. Οι Εσσαίοι εφάρμοζαν όπως λένε κάποιες πρακτικές που κήρυξε ο Χριστός αργότερα, γεγονός που δηλώνει σύμφωνα με τους ίδιους πως ο Χριστιανισμός γεννήθηκε ως θεωρία και ως πρακτική στην έρημο της Ιουδαίας και ο Χριστός, όταν Ήρθε, τη μετέφερε στον υπόλοιπο κόσμο.

Βέβαια, υπάρχει και η αντίθετη άποψη, αφού κάποιες από τις πρακτικές που αναφέρονται στα Χειρόγραφα, που αποτελούν τη χάρτα της κοινότητας των Εσσαίων, δεν έχουν καμιά σχέση με εκείνα που ακολουθούσε και δίδασκε ο Χριστός. Εκείνο όμως που αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι πως στην περιοχή της ερήμου της Ιουδαίας προϋπήρχε του Χριστού μια καλλιεργημένη εβραϊκή σκέψη εκπληκτικά χριστιανική, κάτι που βοήθησε μάλλον και τη διάδοση του μηνύματος που έφερε ο Ιησούς με τον ερχομό του.