Γενικά με τον όρο Φάλαγγα νοείται η παράταξη στρατού προς μάχη ή το κύριο σώμα στρατού παρατεταγμένου προς μάχη. Επίσης με τον ίδιο όρο ονομάστηκε στην αρχαία Ελλάδα και ειδικός στρατιωτικός σχηματισμός με ιδιαίτερη οργάνωση από λογχοφόρους που πολεμούσαν σε πυκνή παράταξη με τα δόρατά τους προτεταμένα, δημιουργώντας ένα τείχος δοράτων με το οποίο μπορούσαν να πλήττουν τους εχθρούς από σχετικά ασφαλή απόσταση, όπως η Μακεδονική φάλαγγα.
Δημιουργοί και οργανωτές αυτού του είδους της στρατιωτικής παράταξης φέρονται στη Παγκόσμια Ιστορία οι Αρχαίοι Έλληνες. Πρώτος ο Όμηρος στην Ιλιάδα είναι εκείνος που κάνει χρήση του όρου με τη γενική σημασία της πολεμικής παράταξης. Στους μετέπειτα χρόνους φάλαγγα λεγόταν ο σχηματισμός πλέον ιδίων στρατιωτικών μονάδων που πρώτος εισήγαγε στη τότε στρατηγική ο στρατηγός των Θηβαίων Επαμεινώνδας στη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ.. Κατά τους Μακεδονικούς χρόνους φάλαγγα πλέον ονομάζεται και το, υπό ενός εκάστου στρατηγού – αρχηγού, στράτευμα όπως η φάλαγγα του Φιλίππου, η φάλαγγα του Περδίκκα κλπ. Πράγμα που σημαίνει ότι το είδος αυτό στρατιωτικού σχηματισμού είχε πλέον γενικευθεί στον ελλαδικό χώρο. Αυτό σε αντίθεση με την κατά ομάδες ή φυλές παράταξη των «βαρβάρων» χωρίς όμως τη συγκρότηση του βάθους και της συνοχής της ελληνικής φάλαγγας.
Η Ελληνική φάλαγγα της αρχαιότητας, όπως σήμερα έχει αξιολογηθεί, αποτελούσε τη μεγαλύτερη στρατιωτική μονάδα της εποχής, αφού αριθμούσε 16.384 οπλίτες. Λεγόταν δε και «τετραφαλαγγία» και χωριζόταν σε δύο «διφαλαγγαρχίες» με 8.192 οπλίτες έκαστη. Η κάθε «διφαλαγγαρχία» περιελάμβανε δύο «φαλαγγαρχίες» με 4.096 οπλίτες η κάθε μια διοικούμενες υπό του φαλαγγάρχου ή στρατηγού. Κατά τη παράταξη σε μάχη η φάλαγγα (στο σύνολο) αποτελούσε πυκνό σχηματισμό μάχης εκ 16 γραμμών ή ζυγών (βάθος) και διακρινόμενη σε «δεξιό» και «αριστερό κέρας» και το «μέσον» που αποκαλούταν «ομφαλός».
Ανάλογα δε του σχηματισμού και της θέσεως που ελάμβανε προς αντιμετώπιση του εχθρού ή επίθεση κατ΄ αυτού ονομαζόταν πλαγία ή λοξή, ορθία ή ορθή, αμφίστομος, αντίστομος, (κατά) παραγωγή, (κατά) επαγωγή, ετερόστομος, και ομοιόστομος. Στη περίπτωση όμως της επίθεσης προχωρούσε με σταθερό βηματισμό διατηρώντας τον ακριβή σχηματισμό. Αυτών των τύπων της διάταξης φέρεται εμπνευστής ο Επαμεινώνδας.
Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν αυτή τη στρατιωτική τακτική της φάλαγγας ονομάζοντάς την Λεγεώνα...
Σήμερα όμως ο όρος αυτός έχει περιορισθεί στην έννοια της κατά βάθος διάταξης στρατιωτικού σχηματισμού (τάγματος, ταξιαρχίας, μεραρχίας κλπ.) του οποίου τα επιμέρους τμήματα, σε αντίθεση με την παράταξη, τάσσονται σε βάθος όπισθεν αλλήλων, διακρίνοντας έτσι τη φάλαγγα οπλιτών και τη φάλαγγα οχημάτων.
Μακεδονική φάλαγγα
Η Μακεδονική Φάλαγγα αποτελούσε τον χαρακτηριστικό τρόπο παράταξης μάχης, αρχικά των Μακεδόνων και στη συνέχεια όλων των κρατών των Επιγόνων, επί 2 αιώνες (μέσα 4ου - μέσα 2ου αιώνα π.Χ.)
Συγκρότηση
Τη φάλαγγα συγκροτούσαν ελεύθεροι επαγγελματίες της Μακεδονίας, είτε μικροϊδιοκτήτες αγρότες, είτε αστοί των πόλεων. Σύμφωνα με την διαίρεση από τον Φίλιππο, η επικράτεια διαιρέθηκε σε 12 στρατολογικές περιφέρειες, από τις οποίες αντίστοιχα προέρχονταν οι τάξεις της φάλαγγας. Για να δείξει τη σημασία που προσέδιδε ο βασιλιάς στους πεζούς, τους ονόμασε πεζέταιρους, σε αντιστοιχία με τους εταίρους, έφιππους αριστοκρατικής καταγωγής.
Οργάνωση
Η βασική μονάδα κατά τον 4ο αιώνα ήταν η Τάξη (1500 άνδρες), υπό τον ταξίαρχο.
Υπομονάδα της, το σύνταγμα (256) υπό τον συνταγματάρχη, οι άνδρες του οποίου τάσσονταν σε βάθος 16 ζυγών, σχηματίζοντας των Λόχο, με μέτωπο άλλων 16, σχηματίζοντας το τετράγωνο του συντάγματος. Πρώτος σε κάθε λόχο ήταν ο διοικητής του, ο Λοχαγός και τελευταίος ο υποδιοικητής του, ο Ουραγός.
Άλλοι αξιωματικοί ήταν ο Ημιλοχίτης (διοικητής 8 ανδρών) και ο Ενωμοτάρχης (4).
Κάθε τάξη συγκροτούνταν από 5-6 Συντάγματα, ενώ 32 τάξεις συγκροτούσαν ένα Κέρας.
Όλη η παράταξη αποτελόυνταν από τα δύο Κέρατα (αριστερό – δεξιό, συνολικά 64 τάξεις).
Μετά την εποχή του Αλεξάνδρου, τόσο στη Μακεδονία όσο και στα κράτη των Διαδόχων, η βασική διαίρεση της φάλαγγας ήταν σε δύο κέρατα, τους Χαλκάσπιδες και τους Αργυράσπιδες, ενώ η διαίρεση σε τάξεις ατόνησε.
Η προέλευση κάθε τάξης από συγκεκριμένη περιοχή συνέβαλλε στο να σφυρηλατείται καλύτερα το πνεύμα της ομάδας και να εξασφαλίζεται καλύτερη απόδοση της φάλαγγας.
Στην φάλαγγα, εκτός από τους φαλαγγίτες πεζέταιρους, ήταν δυνατον, ανάλογα με τις απαιτήσεις της μάχης να συμμετέχουν και οι Υπασπιστές.
Οπλισμός
Αμυντικός Οπλισμός
Περικεφαλαία
Η περικεφαλαία ήταν θρακικού/φρυγικού τύπου, βαμμένη σε διάφορα χρώματα. Επί Αλεξάνδρου, χρησιμοποιείτο κυρίως η βοιωτική, ενώ ακόμα σε χρήση ήταν και χαλκιδικού ή αττικού τύπου, ακόμα και λακωνικοί πίλοι. Τον 4ο αιώνα στις φρυγικές, συχνά προσαρμόζονταν παραγναθίδες με σχήματα γενιάδας ή μουστακιού, καλύπτοντας όλο το πρόσωπο. Τα κράνη των αξιωματικών έφεραν λοφία (αλογουρές συνήθως λευκές), ενώ επί Αλεξάνδρου, οι διακριθέντες στη μάχη είχαν στεφάνι,χρυσό ή αργυρό.
Θώρακας
Ο θώρακας ήταν μεταλλικός, μυώδης για τις πρώτες σειρές, Λινοθώρακας, ενισχυμένος με μεταλλικά ελάσματα ενίοτε για τις επόμενες. Ενίοτε και φολιδωτός, για τους ευπορότερους. Κάτω από το θώρακα έφεραν κοντό χιτώνιο.
Κνημίδες
Οι κνημίδες ήταν χάλκινες, παρόμοιες με αυτές των παραδοσιακών οπλιτών σε σχήμα. Ασπίδα
Έφεραν ασπίδες μικρότερες απ’τους νότιους Έλληνες οπλίτες (το όπλον), περίπου 60 εκ., κυρτότερες, χωρίς στεφάνη, την οποία αναρτούσαν στον ώμο αφήνοντας έτσι ελεύθερα τα δύο χέρια για να χειριστούν τη σάρισα.
Επιθετικός Oπλισμός Σάρισα
Ήταν μακρύ δόρυ από ξύλο κρανιάς, με μήκος 5,5 μ.(έφτανε έως 6,5) και βάρος ως 8 κιλά. Οι πρώτες 5 σειρές της φάλαγγας κρατούσαν ελαφρά σηκωμένες τις σάρισες, με σκοπό να πλήξουν τους αντιπάλους ή τα άλογά τους κατά πρόσωπο. Οι επόμενες 11 σειρές είχαν υψωμένα τα δόρατα, σχηματίζοντας έτσι ένα δάσος από σάρισες. Επειδή η σάρισα ήταν τόσο μακριά, οι πεζεταίροι είχαν πλεονέκτημα σε σχέση με τους κανονικούς οπλίτες και τους Πέρσες διότι μπορούσαν να κρατήσουν τους εχθρούς σε μεγάλη απόσταση και να τους πλήττουν χωρίς να κινδυνεύουν από τα κοντύτερα δόρατα των εχθρών.
Ξίφος
Τα ξίφη ήταν συνήθως ίσια, κοντά και πλατύστομα. Σπανιότερα μακρύτερα και ελαφρώς κυρτά-κοπίδες. Το ξίφος χρησιμοποιόταν σε περιπτώσεις που η σάρισα διαλυόταν ή οι εχθροί κατόρθωναν να σπάσουν την παράταξη της φάλαγγας, και χρειαζόταν να κάνουν μάχη σώμα με σώμα.
Τακτική Στρατηγική Σχηματισμοί
Οι σχηματισμοί στη μακεδονική φάλαγγα περιελάμβαναν:
• Πύκνωση: βάθος 16 ανδρών
• Συνασπισμός: 8 (όπως η νοτιοελληνική φάλαγγα)
• Βάθος: 32 (σπάνια)
Η φάλαγγα μπορούσε να ταχθεί με ευθύ μέτωπο, λοξά ή σε άλλο σχηματισμό (τοξωτά, σφηνοειδώς, τετράγωνα) κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ. Τον 2ο αιώνα ήταν δυνατή μόνο η ευθεία παράταξη.
Κύρια αποστολή της Μακεδονικής Φάλαγγας στο πεδίο της μάχης, ήταν να καθηλώσει τα αντίπαλα στρατεύματα, να τα αγκιστρώσει, παίζοντας έτσι αμυντικό ρόλο, ή να τα πιέσει δημιουργώντας μια τακτική βάση ανάπτυξης επιχειρησιακών κινήσεων για το υπόλοιπο στράτευμα. Στην επίτευξη αυτού του στόχου, ασφαλώς συνέβαλλε και η καθίζηση του ηθικού που προκαλούσε στους αντιπάλους.
Τακτική
Η Μακεδονική φάλαγγα υπήρξε ένας ισχυρότατος σχηματισμός υπό την διοίκηση του Φιλίππου Β' και του γιού του Αλέξανδρου Γ' της Μακεδονίας. Αυτοί οι άνδρες μπόρεσαν να κατανοήσουν και να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματά της χωρίς να εκθέσουν στον αντίπαλο τις αδυναμίες της. Κατά την Ελληνιστική περίοδο συγκρούσθηκαν μεγάλες φάλλαγες σαρισσοφόρων με ποικίλα αποτελέσματα, ωστόσο ο ρόλος του βαρέος ιππικού πολλές φορές έκρινε εκείνες τις μάχες. Ο Μολοσσός βασιλιάς Πύρρος πρώτος αντιμετώπισε με φάλαγγα τις Ρωμαϊκές λεγεώνες πετυχαίνοντας οριακές νίκες, που όμως, σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στους ελέφαντές του. Οι Ρωμαίοι συνέτριψαν αργότερα τους στρατούς των Ελληνιστικών βασιλείων, καθώς οι πιο ευέλικτες λεγεώνες τους γνώριζαν πως να αντιμετωπίσουν τις φάλαγγες σαρισσοφόρων.
Κύριο πλεονέκτημα της Μακεδονικής φάλαγγας υπήρξε η τρομερή δύναμη κρούσης που παρέτασσε στο εμπρόσθιο τόξο, καθώς οι σάρισσες των τριών πρώτων σειρών εκτείνονταν τουλάχιστον πέντε μέτρα μπροστά από το μέτωπό της. Το βάθος των ανδρών της έδινε μια ακαταμάχητη ορμή που ήταν πρακτικά αδύνατο να σταματηθεί από μπροστά.
Κύρια μειονεκτήματα της Μακεδονικής φάλαγγας υπήρξαν τα εκτεθειμένα πλευρά της και η αδυναμία άμυνας σε περίπτωση διάσπασης ή ρήγματος. Οι φαλαγγίτες δεν διέθεταν ούτε τον οπλισμό ούτε την εκπαίδευση για να αντιμετωπίσουν εκ του συστάδειν αντιπάλους με ροπή στην ξιφομαχία, όπως οι λεγεωνάριοι με τις ευέλικτες ασπίδες τους (scutum) και τα φονικά κοντά ξίφη τους (gladius).
Γνωρίζοντας τα παραπάνω, οι Φίλιππος Β' και Αλέξανδρος Γ' στην πραγματικότητα δεν χρησιμοποίησαν την φάλαγγα ως όπλο κρούσης, δηλαδή δεν επεδίωξαν με την επέλασή της να καταβάλλουν τον αντίπαλο. Γνώριζαν ότι κατά την καταδίωξη ενός οπισθοχωρούντος εχθρού η φάλαγγα πιθανότατα θα εξέθετε τα ανυπεράσπιστα πλευρά της ή θα συναντούσε ανωμαλίες στο έδαφος οπότε θα παρουσίαζε ρήγματα. Οι Μακεδόνες στρατηλάτες, αντίθετα, χρησιμοποίησαν την φάλαγγα ώστε να αγκιστρώσουν τις δυνάμεις του αντιπάλου επάνω της, να τις εγκλωβίσουν, και στην συνέχεια να επιτύχουν το αποφασιστικό πλήγμα με το βαρύ ιππικό τους (Εταίροι, Σαρισσοφόροι ιππείς, Θεσσαλοί). Αυτή η τακτική διδάσκεται ακόμα και σήμερα στις στρατιωτικές ακαδημίες διεθνώς ως τακτική Σφύρας και Άκμωνος (εν προκειμένω Άκμων=φάλαγγα, Σφύρα=Ιππικό).
Στις καταστροφικές για το βασίλειο της Μακεδονίας μάχες στις Κοινός Κεφαλές και στην Πύδνα, αντίθετα, η φάλαγγα χρησιμοποιήθηκε ως "οδοστρωτήρας". Οι Ρωμαίοι διέθεταν την ψυχραιμία και την ποιότητα να οπισθοχωρήσουν μετά την πρώτη φονική για αυτούς επαφή, να παρασύρουν την φάλαγγα σε καταδίωξη και να της αντεπιτεθούν μόλις αυτή εξέθεσε τα πλευρά της και παρουσίασε ρήγματα στο μέτωπό της. Κατόπιν αυτού ακολούθησε σφαγή καθώς οι λεγεωνάριοι είχαν ασύγκριτο πλεονέκτημα στις κοντινές επαφές.
Συνοψίζοντας, για να αποτελέσει η Μακεδονική φάλαγγα στοιχείο μιας νικηφόρας συνταγής έπρεπε:
1. Να δίνει μάχη σε επίπεδο έδαφος χωρίς ανωμαλίες
2. Να υποστηρίζονται τα πλευρά της επαρκώς από ιππικό
3. Να οδηγείται σε ασφαλείς για αυτήν ελιγμούς και όχι σε καταδίωξη
4. Να διοικείται από υψηλής ποιότητας στρατηγούς και ταξίαρχους (όπως αυτοί του Αλεξάνδρου)
5. Να στελεχώνεται από υψηλής ποιότητας πεζεταίρους (όπως αυτοί του Αλεξάνδρου)
Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση (όπως έγινε κατά τις κατακτήσεις των Ελληνιστικών βασιλείων από τους Ρωμαίους) η φάλαγγα εξέθετε τα σημαντικά μειονεκτήματά της με κίνδυνο ένας αποφασιμένος και πειθαρχημένος εχθρός (όπως οι Ρωμαίοι) να τα εκμεταλλευτεί.
Ιστορία
Ο πρώτος σχηματισμός βαρέως πεζικού στη Μακεδονία, αποδίδεται στο βασιλιά Αλέξανδρο. Είναι ασαφές αν πρόκειται στον Αλέξανδρο τον Α’ (498-454 π.Χ) ή στον Αλέξανδρο τον Β’ (περίπου 368 π.Χ). Η μεταρρύθμιση πάντως και μεταλλαγή αυτής της οπλιτικής φάλαγγας, στη μακεδονική, συντελέστηκε από τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ), ο οποίος επηρεάστηκε από τους Θεσσαλούς και κυρίως τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα.
Η χρήση της συνεχίστηκε στη Μακεδονία εώς την κατάληψή της από τους Ρωμαίους, καθώς και στα κράτη των διαδόχων (βασίλειο Σελευκιδών, Αίγυπτος των Πτολεμαίων, Πέργαμος κ.ά). Πρώτη φορά χρησιμοποιείται από μη Μακεδόνες, από τον Πύρρο της Ηπείρου, ενώ γενικεύεται η χρήση της τόσο από τους Νότιους Έλληνες (Φιλοποίμην στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, Κλεομένης Γ' στη Σπάρτη), όσο και από τα βάρβαρα ελληνίζοντα βασίλεια της ανατολής. Αποτέλεσμα ήταν να αποτελεί πλέον όχι «εθνικό» σχηματισμό των Μακεδόνων, αλλά κοινό τρόπο παράταξης σε όλο τον ελληνιστικό κόσμο, από την Ιταλία ως τον Ινδό.
Σημαντικές μάχες
Σημαντικές μάχες με συμμετοχή της φάλαγγας:
• Χαιρώνεια ( Αυγ. 338 π.Χ): Μακεδόνες – νότιοι Έλληνες
Η μακεδονική φάλαγγα, εξακολουθούσε να είναι σε χρήση, εώς την κατάκτηση της Αιγύπτου, ενώ τελευταία αναφορά στη χρήση της είναι από τον βασιλιά Μιθριδάτη Στ' του Πόντου τον 1ο π.Χ αιώνα.
Η φάλαγγα, μετά τον 3ο, αλλά κυρίως τον 2ο π.Χ αιώνα, έγινε πιο δυσκίνητη, έπαψαν οι υποδιαιρέσεις της σε τάξεις και πλέον διαιρούνταν σε δύο κέρατα. Η παράταξη της πύκνωσε, οι σάρισες αυξήθηκαν σε μήκος (6.5 μ.). Αποτέλεσμα των παραπάνω, ήταν να περιοριστεί στο ελάχιστο η δυνατότητα ελιγμών και ως εκ τούτου να μπορεί να αμύνεται ή να επιτίθεται μόνο σε ευθεία παράταξη, όπου και παρέμενε ακαταμάχητη. Σε περίπτωση όμως διάσπασής της ή πλαγιοκόπησης , ήταν αδύναμη πλέον να αντιδράσει με αποτέλεσμα τη συντριβή της από τους Ρωμαίους στις μάχες των μέσων του 2ου π.Χ αιώνα.
Η ύποπτη παρακμή της φάλαγγας και η προδοσία
Λίγο πριν την καταστροφική μάχη της Πύδνας, ο Περσέας απευθείνεται στον Αντίοχο και στον Ευμένη, γράφωντας ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν οι κοινοί εχθροί της φυλής.
Ο Αντίοχος αδυνατούσε να προσφέρει την βοήθεια του, διότι είχε στην επικράτεια του την εξέγερση, τον πόλεμο κατά των ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ...
Όσο διαρκεί ο νέος πόλεμος με τη Μακεδονία, η Ρώμη δυσαρεστείται με τις αποτυχίες του Ευμένη και προτίθεται να τον αντικαταστήσει με τον αδερφό του.Ο Ευμένης Β', βασιλέας της Περγάμου,κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στη Ρώμη το 172 π.Χ., ενημέρωσε τη Σύγκλητο σχετικά με τα σχέδια του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα !
Η τελική αναμέτρηση στην Πύδνα αποδείχτηκε καταστροφική όχι μόνο για την φάλαγγα αλλά και για ολόκληρο τον Ελληνισμό.
Ήταν πλέον φανερό ότι έδυε η εποχή της Μακεδονικής Φάλαγγας και ανέτειλε η εποχή της Ρωμαϊκής Λεγεώνας.
Την δύναμη της μακεδονικής φάλαγγας μπορούμε να συμπεράνουμε από τα λόγια του Αιμίλιου Παύλου:
«…μηδέν ‘εωρακέναι φοβερώτερον και δεινότερον φάλαγγος μακεδονικής…»
«…δεν έχω δει κάτι φοβερότερο και τρομερότερο από τη μακεδονική φάλαγγα…»
Αιμίλιος Παύλος (Ρωμαίος ύπατος, ο νικητής στη μάχη της Πύδνας), Πολύβιος (απόσπασμα)
Η Μάχη της Πύδνας, έκρινε όχι μόνο τις τύχες της Ελληνικής χερσονήσου αλλά και ολόκληρης της Εγγύς Ανατολής.
Για σειρά ετών επικράτησε ηρεμία στον ελλαδικό χώρο, μέχρι που ξέσπασε επανάσταση στην περιοχή της Μακεδονίας υπό τον Ανδρίσκο, ο οποίος υποστήριζε ότι ήταν γιος του Περσέα. Η Σύγκλητος για μια ακόμη φορά ανέπτυξε τις λεγεώνες στην περιοχή και κατέπνιξε την εξέγερση. Αυτή τη φορά η Ρώμη δεν αποσύρθηκε από τα εδάφη που κατέκτησε, αλλά ίδρυσε την Επαρχία της Μακεδονίας, ένα μόνιμο ρωμαϊκό προπύργιο στην ελληνική χερσόνησο.
Σαν αποτέλεσμα, οι εναπομείναντες ανεξάρτητες ελληνικές δυνάμεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας, όρθωσαν το ανάστημά τους κατά της παρουσίας των Ρωμαίων στην Ελλάδα. Οι μελετητές καμιά φορά ονομάζουν την περίσταση αυτή «Αχαϊκό Πόλεμο» ( 146 π.Χ. ) Η διάρκειά του ήταν ιδιαίτερα σύντομη. Μέχρι τη στιγμή αυτή, η Ρώμη είχε πραγματοποιήσει εκστρατείες επί ελληνικού εδάφους μόνο για να πολεμήσει τις μακεδονικές δυνάμεις και τους συμμάχους των τελευταίων. Η ανωτερότητα της ρωμαϊκής στρατιωτικής τακτικής ήταν πλέον κοινός τόπος, καθώς είχαν νικήσει την περίφημη μακεδονική φάλαγγα σε αρκετές περιστάσεις, ενώ είχαν επικρατήσει κατά μεγαλύτερων αριθμητικά δυνάμεων στις μάχες κατά των Σελευκιδών. Οι ηγέτες των Αχαιών θα πρέπει να είχαν υπόψη τους πως η κίνησή τους να κηρύξουν πόλεμο δεν ήταν παρά πράξη απελπισίας, εφόσον οι λεγεώνες είχαν θριαμβεύσει ενάντια σε μεγαλύτερες και ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις. Ο ιστορικός Πολύβιος κατηγορεί τους δημαγωγούς ότι υποκίνησαν τον πληθυσμό να εμπλακεί σε έναν πόλεμο αυτοκτονίας. Εθνικιστικοί λόγοι και η ιδέα θριάμβου ενάντια σε ισχυρότερους εχθρούς, όπως είχε συμβεί στις μάχες κατά των Περσών, οδήγησαν τη Συμπολιτεία στο να λάβει μια επιπόλαια απόφαση.
Ωστόσο η υπομονή των Ρωμαίων εξαντλήθηκε. Για παραδειγματισμό η πόλη της Κορίνθου καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 146 π.Χ., την ίδια χρονιά με την ισοπέδωση της Καρχηδόνας. Οι Μακεδονικοί Πόλεμοι έλαβαν τέλος, μαζί με την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων-κρατών. Ο ελλαδικός χώρος διαιρέθηκε στις επαρχίες της Αχαΐας, της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Τα πρώτα χρόνια της κατάκτησης χαρακτηρίστηκαν από λεηλασίες και συλλογή σκλάβων.
Λοξή Φάλαγγα
Πολεμική ταχτική που εφαρμόστηκε από το Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα το 371 π.Χ., ενάντια στους Σπαρτιάτες στα Λεύκτρα. Αρχηγός των Σπαρτιατών ήταν ο Κλεόμβροτος. Η συνηθισμένη παράταξη στις μάχες, κατά την αρχαιότητα, ήταν σε τρεις γραμμές (δεξιά, κεντρική, αριστερή), με το ίδιο βάθος, ανάλογο με τον αριθμό των οπλιτών. Στη μάχη στα Λεύκτρα, ο Κλεόμβροτος παράταξε το στρατό του σε τρεις γραμμές, που καθεμιά είχε βάθος 12 ασπίδες. Μπροστά σ' όλη την παράταξη τοποθέτησε το ιππικό του.
Ο Επαμεινώνδας ενίσχυσε την αριστερή πτέρυγά του (γραμμή). Σχημάτισε φάλαγγα με βάθος 50 ασπίδων, γιατί ήξερε πως το δεξιό μέρος των αντιπάλων κατείχε ο Κλεόμβροτος με τους Σπαρτιάτες οπλίτες, ενώ στις άλλες γραμμές ήταν σύμμαχοι των Σπαρτιατών.
Πίστευε ότι αν σπάσουν οι Σπαρτιάτες, οι άλλοι θα διαλυθούν.
Μπροστά έβαλε τον Ιερό Λόχο, που τον διοικούσε ο Πελοπίδας. Στο κέντρο και στη δεξιά πτέρυγα παράταξε κλιμακωτά λίγους οπλίτες. Μπροστά από όλη την παράταξη έβαλε το άριστο Θηβαϊκό ιππικό. Έτσι η όλη παράταξη είχε λοξό σχηματισμό. Ήταν τολμηρή και ριψοκίνδυνη, αλλά επαναστατική και μεγαλοφυής.
Η μάχη ήταν φοβερή και, παρά τη γενναιότητα των Σπαρτιατών, η γραμμή τους έσπασε κι άτακτα πια εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης. Σκοτώθηκαν ο Κλεόμβροτος, ο Δείνονας, ο Σφοδρίας κι ο γιος του Κλεώνυμος, 400 συνολικά Σπαρτιάτες και 1.000 άλλοι Λακεδαιμόνιοι. Οι Σπαρτιάτες ζήτησαν ανακωχή για να θάψουν τους νεκρούς τους. Η πρωτοφανής τακτική του Επαμεινώνδα έφερε την ήττα στο δυνατότερο και καλύτερα οργανωμένο στρατό της αρχαίας Ελλάδας. Όλη η Ελλάδα θαύμασε το θρίαμβο του Επαμεινώνδα. Η λοξή φάλαγγα εφαρμόστηκε σαν ταχτική και στα επόμενα χρόνια με τα ίδια αποτελέσματα.
Εκτός απ' τους άλλους, την εφάρμοσε ο βασιλιάς Φρειδερίκος ο Μέγας, της Πρωσίας κι ο Μέγας Ναπολέοντας. Πολλούς αιώνες μετά επανεμφανίζεται στη στρατιωτική οργάνωση των Ευρωπαϊκών αυτοκρατορικών στρατευμάτων όχι μόνο του Ναπολέοντα, των Τσάρων και των Κάιζερ της Γερμανίας, αλλά τελικά την "υιοθετεί" και ο Χίτλερ.
Πηγές: Τίτος Λίβιος, "Ρωμαϊκή Ιστορία"
Πολύβιος: Το σημαντικότερο έργο του Πολύβιου είναι οι «ιστορίες» το οποίο εκτείνετε σε 40 τόμους από τους οποίους δυστυχώς σώθηκαν οι 5 ολόκληροι, 2 δεν σώθηκαν καθόλου ενώ οι υπόλοιποι σώθηκαν αποσπασματικά. Το έργο του δεν είναι προσιτό διότι είναι τεράστιο σε όγκο και γιατί περιγράφει την κατάκτηση της Ελλάδος από τους Ρωμαίους. Ο καταγόταν από την Αχαΐα και μετά την ελληνική ήττα στη μάχη της Πύδνας το 168π.Χ. κρατήθηκε όμηρος στην ρωμαϊκή αυλή και ανέθρεψε το γιο του στρατηγού Αιμίλιου Παύλου και ήξερε τα ρωμαϊκά πράγματα από πρώτο χέρι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου